کد مطلب:193067 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:113
کیفیت جمع بین دو آیه
نوح بن شعیب و محمد بن حسن گویند: ابن ابی العوجاء از هشام بن الحكم سؤال نمود مگر نه اینكه خداوند حكیم است؟
فرمود: بله او حكیمترین حكیمان است.
گفت: پس خبر ده مرا از معنی قول خداوند متعال: (فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنی و ثلاث و رباع فان خفتم أن لا تعدلوا فواحدة) [1] «پس با زنان پاك ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید تنها یك همسر بگیرید»، مگر نه این است كه واجب است؟
هشام گفت: بله.
گفت: پس خبر ده مرا از معنی فرمایش خدای متعال: (و لن تستطعوا أن تعدلوا بین النساء ولو حرصتم فلا تمیلوا كل المیل) [2] «وشما هرگز نمی توانید در میان زنان عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید! ولی تمایل خود را به كلی متوجه یك طرف نسازید». كدام حكیم چنین سخن می گوید؟
هشام پاسخی نداشت، و لذا به مدینه سفر نمود و خدمت امام صادق - علیه السلام - رسید.
حضرت فرمود: ای هشام؛ چه شده است كه در غیر زمان حج یا عمره به اینجا آمده ای؟
هشام گفت: فدایت شوم؛ برای امر مهمی آمده ام. ابن ابی العوجاء از من
[ صفحه 140]
سؤالی نمود كه پاسخ آن را ندارم.
حضرت فرمود: آن چیست؟
هشام: داستان را برای حضرت بازگو كرد.
حضرت فرمود: اما گفته ی خدای متعال: «پس با زنان پاك ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید تنها یك همسر بگیرید» یعنی در نفقه (نمی توانید عدالت را رعایت كنید).
و اما فرمایش خدا: «و شما هرگز نمی توانید در میان زنان عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید! ولی تمایل خود را به كلی متوجه یك طرف نسازید كه دیگری به صورت زنی كه شوهرش را از دست داده درآورید! یعنی در محبت.
راوی گوید: چون هشام با این پاسخ به سوی ابن ابی العوجاء برگشت، و او را از آن مطلع ساخت، ابن ابی العوجاء گفت: به خدا قسم؛ این پاسخ مال تو نیست. [3] .
2- روایت شده است هنگامی كه مردی از زندیقان از ابوجعفر احول سئوال نمود و گفت: خبر ده مرا از فرمایش خدا: (فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنی و ثلاث و رباع فان خفتم أن لا تعدلوا فواحدة) [4] «پس با زنان پاك ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید، تنها یك همسر بگیرید».و آنچه در آخر سوره فرموده است یعنی: (و لن تستطعوا أن تعدلوا بین النساء ولو حرصتم فلا تمیلوا كل المیل) [5] «و شما هرگز نمی توانید در میان زنان، عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید! ولی تمایل خود را به كلی متوجه یك طرف نسازید» بین این دو كلام فرق و تباین هست.
ابوجعفر احول گوید: من پاسخی بر این سؤال نداشتم، به مدینه سفر كردم و بر امام صادق - علیه السلام - وارد شدم و از نسبت این دو آیه به همدیگر پرسیدم.
[ صفحه 141]
امام - علیه السلام - فرمودند: اما فرمایش او: (فان خفتم أن لا تعدلوا فواحدة) «و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید، تنها یك همسر بگیرید».یعنی در نفقه.
و فرمایش او: «و شما هرگز نمی توانید در میان زنان، عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش كنید!» مقصود محبت و مودت است، زیرا كسی نمی تواند در محبت بین دو همسر عدالت را رعایت كند.
ابوجعفر احول به آن مرد بازگشت، و پاسخ را به اطلاع او رسانید.
آن مرد گفت: این را از حجاز آورده ای. [6] .
فرمود: بله او حكیمترین حكیمان است.
گفت: پس خبر ده مرا از معنی قول خداوند متعال: (فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنی و ثلاث و رباع فان خفتم أن لا تعدلوا فواحدة) [1] «پس با زنان پاك ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید تنها یك همسر بگیرید»، مگر نه این است كه واجب است؟
هشام گفت: بله.
گفت: پس خبر ده مرا از معنی فرمایش خدای متعال: (و لن تستطعوا أن تعدلوا بین النساء ولو حرصتم فلا تمیلوا كل المیل) [2] «وشما هرگز نمی توانید در میان زنان عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید! ولی تمایل خود را به كلی متوجه یك طرف نسازید». كدام حكیم چنین سخن می گوید؟
هشام پاسخی نداشت، و لذا به مدینه سفر نمود و خدمت امام صادق - علیه السلام - رسید.
حضرت فرمود: ای هشام؛ چه شده است كه در غیر زمان حج یا عمره به اینجا آمده ای؟
هشام گفت: فدایت شوم؛ برای امر مهمی آمده ام. ابن ابی العوجاء از من
[ صفحه 140]
سؤالی نمود كه پاسخ آن را ندارم.
حضرت فرمود: آن چیست؟
هشام: داستان را برای حضرت بازگو كرد.
حضرت فرمود: اما گفته ی خدای متعال: «پس با زنان پاك ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید تنها یك همسر بگیرید» یعنی در نفقه (نمی توانید عدالت را رعایت كنید).
و اما فرمایش خدا: «و شما هرگز نمی توانید در میان زنان عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید! ولی تمایل خود را به كلی متوجه یك طرف نسازید كه دیگری به صورت زنی كه شوهرش را از دست داده درآورید! یعنی در محبت.
راوی گوید: چون هشام با این پاسخ به سوی ابن ابی العوجاء برگشت، و او را از آن مطلع ساخت، ابن ابی العوجاء گفت: به خدا قسم؛ این پاسخ مال تو نیست. [3] .
2- روایت شده است هنگامی كه مردی از زندیقان از ابوجعفر احول سئوال نمود و گفت: خبر ده مرا از فرمایش خدا: (فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنی و ثلاث و رباع فان خفتم أن لا تعدلوا فواحدة) [4] «پس با زنان پاك ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید، تنها یك همسر بگیرید».و آنچه در آخر سوره فرموده است یعنی: (و لن تستطعوا أن تعدلوا بین النساء ولو حرصتم فلا تمیلوا كل المیل) [5] «و شما هرگز نمی توانید در میان زنان، عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید! ولی تمایل خود را به كلی متوجه یك طرف نسازید» بین این دو كلام فرق و تباین هست.
ابوجعفر احول گوید: من پاسخی بر این سؤال نداشتم، به مدینه سفر كردم و بر امام صادق - علیه السلام - وارد شدم و از نسبت این دو آیه به همدیگر پرسیدم.
[ صفحه 141]
امام - علیه السلام - فرمودند: اما فرمایش او: (فان خفتم أن لا تعدلوا فواحدة) «و اگر می ترسید عدالت را (درباره ی همسران متعدد) رعایت نكنید، تنها یك همسر بگیرید».یعنی در نفقه.
و فرمایش او: «و شما هرگز نمی توانید در میان زنان، عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش كنید!» مقصود محبت و مودت است، زیرا كسی نمی تواند در محبت بین دو همسر عدالت را رعایت كند.
ابوجعفر احول به آن مرد بازگشت، و پاسخ را به اطلاع او رسانید.
آن مرد گفت: این را از حجاز آورده ای. [6] .
[1] سوره ي نساء آيه ي 3.
[2] سوره ي نساء آيه ي 129.
[3] الكافي: ج 5 ص 362، بحارالأنوار: ج 47 ص 225 ح 13.
[4] سوره ي نساء آيه ي 3.
[5] سوره ي نساء آيه ي 129.
[6] بحارالأنوار: ج 10 ص 202 ح 6.